Ako ovih dana imate u planu da se sa nekim nađete ispred Narodnog pozorišta, zakažite sastanak za 28. april u 12 časova, tada ćete moći da uživate u istoriji ove kulturne institucije i samog zdanja u kojem ona živi 149 godina. I da, možete da odaberete predstavu, balet ili operu iz bogatog repertoara ove kuće koja stvara iluziju života
Tu na beogradskom Trgu republike, dijagonalno od Narodnog muzeja, stoji velelepna zgrada Narodnog pozorišta u koju kao u stub srpskog teatra i srpske kulture gleda sa konja Knez Mihailo, njen ktitor.
Ove godine Drama Narodnog pozorišta slavi 150 godina postojanja – a jubilej će se obeležavati ove i naredne sezone premijerama u sve tri umetničke jedinice – Drami, Operi i Baletu (Opera 2020. obeležava 100-godišnjicu, a Balet slavi okruglo 100 godina – 2023).
U želji da zavirimo u istoriju ove kuće, prenosimo prelep odlomak sa sajta Pozorišta:
„Te 1868. godine Srbija ima jedva malo preko milion i dve stotine hiljada stanovnika. Celokupna srpska prosveta imala je 423 učitelja muških i 54 ’učiteljke’ ženskih osnovnih škola. Beograd je tek prešao broj od 25.000 žitelja koji su stanovali u 3.444 kuće. Šezdesetih godina 19. veka Beograd je jedno veliko selo na pola puta od otomanske ka evropskoj civilizaciji. U njemu žive trgovci, zanatlije, činovnici, vojnici, seljaci, nadničari i besposličari. … Žeđ za prosvetom, kulturom i naukom u oslobođenoj zemlji bukti zajedno sa željom da se dovrši delo narodnog oslobođenja i ujedinjenja. Tako je Beograd, tek zakoračio na put svoga razvoja, 1968. ima Veliku školu sa tri fakulteta – jednu punu i jednu nepotpunu gimnaziju, Realku, Višu žensku školu, Srpsko učeno društvo, Narodnu biblioteku, Narodni muzej, Narodnu čitaonicu, Prvo pevačko društvo, Državnu štampariju, a Srbija ima 44 pitomaca na studijama u inostranstvu…
Posle više pokušaja, još od 1842, da se u Beogradu osnuje stalno profesionalno pozorište – 1868. osnovano je Narodno pozorište. Prva predstava Đurađ Branković Karolja Obernjaka izvedena je (po novom kalendaru) 22. novembra 1868. u gostionici Kod engleske kraljice, u tadašnjoj Kosmajskoj ulici na broju 51, koja je sledećih godinu dana bila privremeni dom pozorišta.
U sadašnju zgradu, na mestu tadašnje Stambol kapije, uselilo se 1869…“
I ta žeđ za kulturom ne prestaje vek i po.
Velelepna zgrada zadužbina je kneza Mihaila Obrenovića, koji je nije video završenu jer je ubijen 1868, kada je i pozorište osnovano. Zgrada je završena prema projektu arhitekte Aleksandra Bugarskog 1869, a 30. oktobra iste godine izvedena je i prva predstava Posmrtna slava kneza Mihaila, koju je za tu priliku napisao Đorđe Maletić.
Od tih dana gotovo svi oni koji su vredeli u srpskom glumištu, znameniti domaći reditelji i dramski pisci radili su ili gostovali u pozorištu koje nikada nije prestajalo da radi – ni za vreme okupacije, ni za vreme bombardovanja i sirena… negujući najviše umetničke domete.
Samo u prošloj, 149. sezoni 160.000 gledalaca uživalo je u predstavama Narodnog pozorišta, a jubilej se polako obeležava premijerama domaćih dramskih, operskih i baletskih stvaralaca.
Početak
Prvih nekoliko decenija rada Narodnog pozorišta obeležili su Aleksa Bačvanski, Adam Mandrović, Milka Grgurova Aleksić, Toša Jovanović, Ilija Stanojević i drugi. Predstave su imale uglavnom samo premijeru i dve-tri reprize, a popularni komadi izvođeni su i po desetak puta. Režija u današnjem smislu te reči nije postojala, tek pred sam I svetski rat stiže Aleksandar Ivanovič Andrejev, školovani reditelj, koji režiju, ali i kvalitet predstava postavlja na viši nivo.
Početke stvaralaštva ovog teatra obeležile su tragedije i dramski prikazi inspirisani srednjovekovnom i novijom istorijom, poput komada Smrt Uroša V Stefana Stefanovića, Miloš Obilić (Boj na Kosovu) Jovana Subotića, Hajduk Veljko Jovana Dragaševića. Izvodili su se i tzv. komadi s pevanjem, dramatizovane je proza Stevana Sremca Zona Zamfirova i Ivkova slava, a najpopularniji i najgledaniji od svih – Koštana Borisava Stankovića prvi put je prikazana 1901.
Od domaćih autora isticali su se mladi Branislav Nušić i Jovan Sterija Popović, ali i Simo Matavulj, Svetozar Ćorović, Vojislav Jovanović Marambo, Milivoj Predić, Laza Kostić, Milovan Đ. Glišić i drugi, a od svetskih autora Sofokle, Šekspir, Ostrovski, Molijer, Rasin, Šiler…
Godine 1900. Nušić je postao upravnik Narodnog pozorišta, a kada je najveći srpski komediograf preminuo 19. januara 1938. Pozorište je bilo zavijeno u crno
Nakon I svetskog rata dominira klasični repertoar, izvode se Bernard Šo, Luiđi Pirandelo, Džon Golsvordi, Jovan Sterija Popović, Branislav Nušić, Milutin Bojić, Borisav Stanković, Ivo Vojnović, Milan Begović, Ivan Cankar i drugi. Popularan je i tzv. bulevarski repertoar, naročito francuski „laki komadi“. Do početka pedesetih 20. veka izvođene su predstave sa jasnom političkom porukom, a prevladavao je tzv. soc-realizam. Zatim dolazi do liberalizacije i glavnu reč u radu NP opet imaju umetnici i umetnost.
Sedamdesete i osamdesete godine obeležile su predstave po delima Borislava Mihajlovića Mihiza, Aleksandra Popovića, Miroslava Krleže, Ljubomira Simovića, Jovana Hristića i drugih, savremena svetska dramaturgija, te savremene domaće drame Siniše Kovačevića, Vide Ognjenović, Jelene Kajgo, Miloša Nikolića, Stevana Pešića i drugih.
Samo neki velikani domaćeg glumišta iz ove kuće su Ilija Stanojević, Milan Grol, Žanka Stokić, Stevo Žigon, Ksenija Jovanović, Ljuba Tadić…
Branislav Nušić i Žanka Stokić
Na čelu teatra bili su Jovan Đorđević, Đorđe Miletić, Branislav Nušić, Milan Grol, Milan Predić, Vida Ognjenović, Aleksandar Berček, Nebojša Bradić, Željko Simić, Ljubivoje Tadić, Predrag Ejdus, Božidar Đurović, danas je upravnik Dejan Savić.
Povodom jubileja planirano je i objavljivanje enciklopedije Narodnog pozorišta uz podršku resornog ministarstva
Planovi za jubilej
Sezonu slavlja Drama NP počela je na Bogojavljenje 19. januara 2018. – na 80-godišnjicu od smrti Branislava Nušića – premijerom Ožalošćene porodice u režiji Jagoša Markovića.
U dve jubilarne pozorišne sezone planirane su premijere Kovačevićevog Balkanskog špijuna u režiji Tanje Mandić Rigonat i Stankovićeve Nečiste krvi reditelja Milana Neškovića, Andrićeve Travničke hronike u režiji Nikite Milivojevića i praizvedba teksta Fedora Šilija Don Huan u režiji Borisa Liješevića. U planu je i postavka novog komada Milene Marković u režiji Olega Novkovića, a vek i po nacionalnog teatra simbolično će zaokružiti na kraju sezone izvedba još jedne Nušićeve drame.
Ansambl Opere premijerno će raditi Lenku Miroslava Štatkića, dok će druga ove umetničke jedinice biti Otadžbina Petra Konjovića… a u Baletu će se raditi koreografija na Hazarski rečnik.
Ansambl Drame u svečanoj sezoni planira na jesen saradnju sa Nacionalnim teatrom iz Budimpešte, Narodnim pozorištem iz Sarajeva, u maju razmenu sa Slovenskim narodnim gledališčem iz Ljubljane, gostovanje na sceni Hrvatskog narodnog kazališta u Zagrebu, a početkom septembra imaće premijeru u Kraljevskom dramskom teatru Dramaten u Stokholmu, te saradnju sa Nacionalnim teatrom Grčke iz Atine oko Aristofanovog Bogatstva, čija bi premijera u režiji Nikite Milivojevića trebalo da bude na festivalu u Epidaurusu 13. jula 2018, a istog meseca u Kini će izvesti Damu s kamelijama.
U planirani su radovi na rekonstrukciji enterijera Pozorišta, posebno Velike scene, a budući da ne može da podmiri sve apetite publike, izgledi su da će dobiti i novu zgradu, i to na mestu Staklenca.
U fundusu Narodnog pozorišta Balet, Drama i Operu imaju svaki svoj magacin u kojima se čuvaju kostimi. O tome koliko ukupno kostima ima pod krovom ovog teatra teško je i govoriti – može ih biti i do 10.000. Samo Labudovo jezero ima 300 kostima, Karmen – oko 360!
Opera Toska – ekskluzivno 14. maja u Sava centru
Oper Toska Đakoma Pučinija, foto Antonio Ahel
Ekskluzivno izvođenje opere Toska Đakoma Pučinija održaće se 14. maja u Sava centru, a povodom obeležavanja 41. rođendana tog beogradskog kongresnog, kulturnog i poslovnog centra. Italijanski institut za kulturu u Beogradu u saradnji sa Narodnim pozorištem, Sava centrom i Fondacijom Pučinijevog festivala iz mesta Tore del Lago predstaviće operu Toska u maestralnoj italijanskoj scenografiji, a uz poseban pečat reditelja Enrika Vancina.
Scenografija ima važnu ulogu u dramskom razvoju opere čija se kulminacija dešava u finalu, a u kojem se ističu vizuelnost i utisak koji scena ostavlja na publiku.
Biće to i jedinstvena prilika da se čuju glasovi italijanskih solista Paolete Maroku (Toska), Darija di Vjetrija (Kavaradosi) i Alberta Gazalea (Skarpija) pod dirigentskim vođstvom Alberta Veronezija, predsednika Fondacije Pučinijevog festivala iz Tore del Laga. Narodno pozorište u Beogradu učestvuje sa svojim Orkestrom i Horom.
Ulaznice koštaju 600, 900, 1.200 i 1.500 dinara i mogu se kupiti od 25. aprila na blagajnama Sava centra, Narodnog pozorišta i prodajnim mestima Eventima.
U radionici na četvrtom spratu Pozorišta Žarko Lukić već 20 godina sa kolegama pravi scensku obuću. Do sada su izradili više od 12.000 pari scenske obuće za dramski, operski i baletski ansambl. Osim što pravi obuću za predstave, Lukić je i uništava – jer nekad novim cipelama treba da se rašije šav, da se oguli ne bi li izgledale staro i iznošeno
Otvorena vrata Narodnog pozorišta 28. aprila
Popularna akcija Otvorena vrata Narodnog pozorišta nastavlja se i u ovoj sezoni, a novi susret održaće se u subotu 28. aprila u 12 časova. U dobro osmišljenoj turi kroz zgradu teatra, posetioci će, uz medijatora Dragana Stevovića, saznati osnovne istorijske podatke o ovom zdanju kulture od nacionalnog značaja, upoznati se sa procesom rada, obići garderobe, radionice, pozorišni bife, muzej…
Saznajte na licu mesta kako se stvaraju pozorišne iluzije, scenska magija, ali i kako se baštini istorija teatra. (Ulaznice po ceni od 50 dinara mogu da se kupe na biletarnici NP; najave grupnih poseta zakazuju se na telefon 060/22-40-147 – Dragica Gaćeša).
Naša preporuka
Početkom aprila premijerno je izvedena predstava Dom Bernarde Albe Federika Garsije Lorke, u režiji Ane Grigorović.
Dom Bernarde Albe, drama Federika Garsije Lorke , režija Ana Grigorović, Scena Raša Plaović